Τι είναι ο καρκίνος του στομάχου;
Ο καρκίνος του στομάχου είναι μία νόσος που προκαλείται από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό και τη μετατροπή των φυσιολογικών κυττάρων του στομάχου σε επιθετικά προς τον οργανισμό κύτταρα. Πρόκειται για νόσο, που ενώ είναι 3η σε συχνότητα διεθνώς, στην Ελλάδα κατέχει την 6η θέση, πιθανώς εξαιτίας των διαφορετικών διατροφικών συνηθειών, που κυριαρχούν στη χώρα μας, ενώ σε αυτήν οφείλονται οι θάνατοι από καρκίνο στο 6% περίπου του συνόλου των πασχόντων.
Πού οφείλεται ο καρκίνος του στομάχου;
Ο πιο συχνός τύπος καρκίνου του στομάχου είναι το αδενοκαρκίνωμα (90%), που προέρχεται από την κακοήθη εξαλλαγή του αδενικού επιθηλίου του στομάχου, αλλά υπάρχουν και άλλοι τύποι, όπως το λέμφωμα, οι όγκοι των λείων μυϊκών κυττάρων και οι στρωματικοί όγκοι.
Η αιτιολογία του καρκίνου του στομάχου δεν είναι πλήρως διευκρινισμένη, αλλά υπάρχουν κάποιοι ενοχοποιητικοί παράγοντες που ενέχονται στο μηχανισμό πρόκλησης μετάλλαξης στο φυσιολογικό αδενικό επιθήλιο:
- Διατροφικές συνήθειες: ο καρκίνος του στομάχου έχει συνδεθεί με την υψηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος, μπαχαρικών, καπνιστών φαγητών και συντηρητικών στις τροφές, όπως είναι τα νιτρικά, τα νιτρώδη και οι νιτροζαμίνες. Παρόμοιες ουσίες υπάρχουν στον καπνό του τσιγάρου, με αποτέλεσμα το κάπνισμα να αποτελεί σαφή ενοχοποιητικό παράγοντα. Έχει επίσης βρεθεί ότι η κατανάλωση λίπους, πρωτεϊνών και βιταμινών όπως η A, C και Ε μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της συχνότητας εμφάνισης του γαστρικού καρκίνου. Συναντάται συν τοις άλλοις πιο συχνά σε περιοχές που ο πληθυσμός υποσιτίζεται.
- Λοίμωξη από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού: σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη αδενοκαρκινώματος του στομάχου, καθώς παράγει διάφορες ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν μεταλλάξεις στα κύτταρά του.
- Η κληρονομικότητα και η φυλή: οι Ασιάτες και οι Αφρικανοί έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο του στομάχου σε σχέση με τους Καυκάσιους, ενώ μία κατηγορία του αδενοκαρκινώματος του στομάχου, ο διάχυτος τύπος, σχετίζεται με κληρονομικούς παράγοντες καθώς έχει παρατηρηθεί ότι πολύ συχνά πάσχουν μέλη της ίδιας οικογένειας.
- Η κακοήθης αναιμία (δηλαδή η αναιμία που προκαλείται από έλλειψη της βιταμίνης Β12 ή του φυλλικού οξέος) και η ατροφική γαστρίτιδα φαίνεται επίσης ότι αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στομάχου. Οι άνθρωποι που πάσχουν από τέτοιες καταστάσεις καλό θα είναι να υποβάλλονται σε γαστροσκόπηση μία φορά το χρόνο για προληπτικούς λόγους. Σύμφωνα με μελέτες, οι άνθρωποι αυτοί έχουν 3 έως 14 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του στομάχου απ’ ό,τι ο γενικός πληθυσμός.
- Η προηγηθείσα επέμβαση στον στόμαχο, όπως είναι οι επεμβάσεις για τη θεραπεία του γαστροδωδεκαδακτυλικού έλκους, αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του στομάχου, καθώς ο στόμαχος σε τέτοιες περιπτώσεις συνδέεται με τμήματα του γαστρεντερικού σωλήνα που περιέχουν χολή και έτσι είναι πιο επιρρεπής στην εμφάνιση δυσπλασίας.
- Η δυσπλασία του γαστρικού βλεννογόνου έχει βρεθεί ότι αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για ανάπτυξη γαστρικού καρκινώματος. Αυτό συμβαίνει όταν τα κύτταρα του στομάχου αποκτούν τη μορφολογία των κυττάρων που φυσιολογικά βρίσκονται μόνο στο έντερο. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται εντερική μεταπλασία.
- Οι αδενοματώδεις πολύποδες του στομάχου σχετίζονται με πιθανότητα εμφάνισης γαστρικής κακοήθειας, σε ποσοστό έως 50%. Οι υπερπλαστικοί πολύποδες ωστόσο δεν φαίνεται να ενέχουν τέτοιο κίνδυνο.
- Το γαστροδωδεκαδακτυλικό έλκος θεωρείται ότι αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Στην περίπτωση του έλκους, όπως και στους πολύποδες, οι ασθενείς πρέπει να υποβάλλονται σε τακτικό έλεγχο με γαστροσκόπηση.
- Άλλοι παράγοντες είναι το φύλο (οι άντρες προσβάλλονται συχνότερα από τις γυναίκες από αυτόν τον τύπο καρκίνου).
- Επίσης, πιο επιρρεπή σε ανάπτυξη γαστρικού καρκίνου είναι τα άτομα με ομάδα αίματος Α σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό.
- Επιπλέον, άτομα με νόσο Menetrier φαίνεται ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης γαστρικού καρκίνου.
Ποια είναι τα συμπτώματα που πρέπει να με προβληματίσουν;
Ο γαστρικός καρκίνος στα πρώιμα στάδια δεν προκαλεί ενοχλητικά ή έντονα συμπτώματα. Η δυσπεψία και η αυξημένη αποβολή αερίων είναι από τα πρώτα συμπτώματα που παρατηρεί κανείς. Ένα άλλο σύμπτωμα που εμφανίζεται στην πορεία της νόσου είναι ο κοιλιακός πόνος, ο οποίος αρχικά μπορεί να μοιάζει με αυτόν του έλκους και να ανταποκρίνεται στη λήψη φαρμάκων που μειώνουν την παραγωγή γαστρικού οξέος. Στην πορεία βέβαια ο πόνος αυτός παραμένει ανυποχώρητος.
Στον προχωρημένο γαστρικό καρκίνο, παρατηρούνται συμπτώματα όπως:
- Απώλεια βάρους που δε δικαιολογείται από την ποσότητα τροφής που καταναλώνει ο ασθενής.
- Μείωση της όρεξης
- Ταχύ αίσθημα πληρότητας μετά από κατανάλωση μικρής ποσότητας φαγητού.
- Αναιμία και αίσθημα καταβολής.
- Δυσφαγία, δηλαδή δυσκολία στο να καταπιεί και να προωθηθεί η τροφή, καθώς και ξαφνική αποστροφή για το κρέας.
- Έμετοι, οι οποίοι ορισμένες φορές μπορεί να περιέχουν αίμα (αιματέμεση).
- Μέλαινες κενώσεις: είναι μαλακές κενώσεις μαύρου χρώματος, που οφείλονται σε απώλεια αίματος από το στομάχι και παίρνουν ένα σκούρο σαν πίσσα χρώμα εξαιτίας της πορείας του αίματος διαμέσου του γαστρεντερικού σωλήνα.
Επειδή στα αρχικά στάδια τα συμπτώματα που παρατηρεί ο ασθενής μοιάζουν με αυτά του έλκους και άλλων καλοήθων καταστάσεων είναι απαραίτητη, ιδιαίτερα μετά την ηλικία των 40 ετών, η διερεύνηση αυτών των συμπτωμάτων.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Σύμφωνα με τα παραπάνω, ο γιατρός θα συλλέξει τα απαραίτητα για αυτόν στοιχεία από το ιστορικό και την κλινική εξέταση. Μπορεί να ζητήσει στην πορεία της διερεύνησης να γίνουν κάποιες εργαστηριακές εξετάσεις. Η γενική εξέταση αίματος είναι απαραίτητη για να διαπιστωθεί η ύπαρξη αναιμίας η οποία σχετίζεται με τη νόσο. Επίσης είναι σημαντικό να αποκλειστεί η απώλεια αίματος από το πεπτικό σύστημα με την εξέταση των κοπράνων (Mayer κοπράνων), όπως και να διαπιστωθεί το μέγεθος του όγκου και η ακριβής του θέση μέσω αξονικής ή μαγνητικής τομογραφίας. Η γαστροσκόπηση και η λήψη βιοψιών από ύποπτες βλάβες θα θέσουν με βεβαιότητα τη διάγνωση. Είναι επίσης απαραίτητος ο έλεγχος της λειτουργίας των νεφρών και του ήπατος με βιοχημικές και άλλες εργαστηριακές εξετάσεις.
Ποια είναι τα στάδια και οι τύποι του καρκίνου του στομάχου;
Για το αδενοκαρκίνωμα του στομάχου που αφορά το 90% των περιπτώσεων, οι τύποι είναι δύο:
- Ο εντερικός τύπος, ο οποίος συνήθως εμφανίζεται στο άπω τμήμα του στομάχου. Αφορά νεότερους ασθενείς και σχετίζεται με ανοσολογικούς παράγοντες και με λοίμωξη από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Είναι λιγότερο επιθετικός.
- Ο διάχυτος τύπος, ο οποίος προσβάλλει τον εγγύς στόμαχο και είναι πιο επιθετικός. Σε αυτόν το τύπο υπάρχει κληρονομικότητα.
Τα στάδια καθορίζονται ανάλογα με την έκταση του τοιχώματος του στομάχου που προσβάλλεται, με την ποσότητα των λεμφαδένων στους οποίους επεκτείνεται και με το αν υπάρχουν μεταστάσεις σε απομακρυσμένα όργανα. Υπάρχουν 4 στάδια κατά σειρά βαρύτητας. Όσο πιο μικρό είναι το στάδιο στο οποίο γίνεται η διάγνωση, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες θετικής έκβασης της θεραπείας.
Υπάρχει θεραπεία;
Ανάλογα με το στάδιο καθορίζεται και η θεραπευτική στρατηγική. Η θεραπευτική γαστρεκτομή και η χειρουργική αφαίρεση των λεμφαδένων της περιοχής είναι η θεραπεία εκλογής. Η έκταση της γαστρεκτομής εξαρτάται από την θέση του όγκου. Η χημειοθεραπεία μπορεί να προηγείται του χειρουργείου, σε περίπτωση που ο όγκος χρειάζεται να συρρικνωθεί, διαφορετικά γίνεται μόνο συμπληρωματικά μετά το χειρουργείο ώστε να καταστραφούν οποιαδήποτε υπολειμματικά κύτταρα μπορεί να υπάρχουν. Επίσης, μπορεί να κριθεί σκόπιμο να γίνει συμπληρωματική θεραπεία με ακτινοβολία (ακτινοθεραπεία).
